kutubhona

– „Айтинг: «Мен сизларни фақат ваҳй билан қўрқитиб-огоҳлантирурман»“, [21:45]

яъни мен сизларни огоҳлантиришим ваҳйга боғлиқ. «Нажм» сурасида айтади:

وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى۩ إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحَى
– „Ва у (сизларга келтираётган Қуръонни) ўз ҳавойи-хоҳиши билан сўзламас. У (Қуръон) фақат (Оллоҳ томонидан пайғамбарга) ваҳй қилинаётган (туширилаётган) бир ваҳйдир“. [53:3-4]

Бу ердаги сўзламас калимаси умумий лафзлардан бўлиб, Қуръон ва Суннатни ўз ичига олади. Уни Қуръонга хослайдиган нарса китобда ҳам, Суннатда ҳам келмаган. Демак, у умумийлигича қолади. Яъни ҳамма ҳукмлар ҳақида гапирган нарсаси ваҳйдир. Гапирган нарсасини фақат Қуръонга хослаш дуруст эмас. Балки у Қуръон ва Ҳадисни ўз ичига олган умумий ҳолатда қолиши лозим.

Аммо Оллоҳ Таоло тарафидан етказган нарсасини қонунчилик ва ундан бошқа аҳкомлар, ақидалар, фикрлар ва қиссаларга хослаш, уни зироат, саноат, илм ва бошқа-бошқа дунё ишлари, услублар ва воситаларни ўз ичига олмаслиги икки иш билан бўлади: биринчиси бошқа насслар ваҳйни қонунчиликка хослаб келган. Масалан, Расулуллоҳ с.а.в. хурмони чанглатиш хусусида айтдиларки: «Сизлар дунё ишларингизни билувчироқсизлар». Бадр жангида улар тушаётган жой ҳақида бу Оллоҳ тарафидан ваҳйми ёки раъй, уруш ҳийласими, деб сўрашганда, «Бу раъй, уруш хийласи», деб айтдилар. Бу нусуслар ваҳйни дунё ишларидан бошқага ва уруш, раъй, ҳийла кабилардан бошқа нарсага боғлаяпти. Иккинчиси ваҳйни ташриъ, ақида, ҳукм ва бошқа нарсаларга боғлаётган нарса - баҳс мавзусидан равшан кўриниб турибди. Бу шундан иборатки, у киши расулдир, баҳс эса бошқа нарсада эмас, жўнатилган нарса ҳақида боряпти. Демак, сўзнинг мавзуси - хословчи нарса. Умумий сийға умумийлигича қолади. Лекин бу умумийлик шу умумлик келган баҳс мавзусида бўлади, ҳамма мавзуни ўз ичига олмайди. Тўғри ибрат - лафзнинг умумийлигида, сабабнинг хослигида эмас. Лекин сабабдан мурод Қуръон у сабабли юз берган ҳодиса. Демак, мавзу унга хос эмас, балки барча ҳодисаларни ўз ичига олади. Лекин ҳамма мавзуларни эмас, фақат шу сўзнинг мавзуларини. Ваҳй баҳсининг мавзуси огоҳлантириш ҳақида, яъни қонунучилик ва ҳукмлар ҳақидадир. Оллоҳ Таоло айтади:

قُلْ إِنَّمَا أُنذِرُكُمْ بِالْوَحْيِ
– „Айтинг: «Мен сизларни фақат ваҳй билан қўрқитиб-огоҳлантирурман»“. [21:45]

Бу оятлар баён қиладики, мақсад у олиб келган ақида, ҳукмлар ва ҳар бир етказиш, огоҳлантириш, буюрилган нарсадир. Шунинг учун услубларни, инсон табиатидан бўлган табиий феълларни, юриш, гапириш, ейиш ва бошқа ишларни ўз ичига олмайди. Ваҳй ақида, шаръий ҳукмларга хосланади, ақида ва ҳукмларга кирмайдиган восита ва услублар каби нарсаларни ўз ичига олмайди. Шунга кўра, Расулуллоҳ с.а.в.га етказиш буюрилган бандаларнинг феъллари, фикрларига тааллуқли ҳар бир нарса Оллоҳ тарафидан бўлган ваҳйдир.